روایت حضور میرزا کوچک خان جنگلی در پلام

 

بعد از شکست نهضت جنگل، میرزا کوچک خان جنگلی به سمت شرق گیلان حرکت نمود، آن هم درست زمانی که قوای قزاق به فرماندهی رضاخان در تعقیب آنها بود.
حرکت میرزا به سمت شرق گیلان بدون ارشاد و حمایت مالکین شرق گیلان ناممکن بود.

در آن زمان مالک روستای پلام میرزا علی فریدونی از بستگان محمد ولی خان سپهسالار تنکابنی بود.

میرزا کوچک خان درست در بدترین شرایط ممکن اسیر زنجیره ی یک گروه نیرنگ باز از ملاکین شرق گیلان و غرب مازندران شده بود. محمد ولی خان چندین بار با حمایت دولت مرکزی با نیروهای نهضت جنگل جنگیده بود و خود هم چندین بار نخست وزیر ایران شده بود .

به هر ترتیب در سال 1300 خورشیدی، وثوق عسکری مالک قدرتمند و زیرک کلاچای به تحریک دامادش میرزا علی فریدونی ، میرزا کوچک خان را به مسیر رودخانه ی پلرود می کشانند.
به این ترتیب میرزا کوچک خان به سمت شرق گیلان متمایل می شود و در حاجی آباد ماچیان وارد منزل حسین خان ( پدر عزت الله خان ) شده، عصرانه را در منزل او صرف می کند اما دچار تشویق خاطر می گردد و برای رفع تشویق و اقامت آن شب دست به استخاره می برد که ظاهرا بد می آید.

بر طبق استخاره به سمت کوهستان اشکور در حاشیه ی رودخانه ی پلرود (پلورود) حرکت می کند . از قضای روزگار با خروج او از حاجی آباد، رضا خان به همراه لشکریان خود وارد منطقه می شود و در حاجی آباد مستقر می گردد.
افرادی که شاهد این رویداد بودند، بعدها نقل می کردند که اگر میرزا به نتیجه ی استخاره اش عمل نمی نمود، درگیری خونین طرفین متخاصم در حاجی آباد ماچیان ، حتمی بود .

افراد رضا شاه در تعقیب میرزا کوچک خان به "هرات بر" بالاتر از روستای بالنگا ی رحیم آباد رفته و وارد منزل حسین پلورودی می شوند. آنها حدود یک ماه در این منطقه اقامت کردند.

(در فرصتی که رضاخان در حاجی آباد ماچیان بود ،شخصی به نام مش اصغر خمیر محله ای با تیغ دلاکی اقدام به اصلاح سر و صورت رضاشاه می کند . این تیغ تا سال ها جزو میراث مورد بحث مردم منطقه بود )

به دستور رضا خان در هرات بر نیروی پاسداری می گذارند تا هر گونه تحرک در منطقه و حضور میرزا کوچک خان در پلام را گزارش کنند .
اما میرزا کوچک به پلام می آید و به عوض اقامت در روستای پلام ، در"قلعه کوتی" که در پرتگاه رودخانه ی پلورود و مشرف بر مسیر باریک "وایکان تله" و محل پلام بود ، مستقر می شود . در این هنگام قشون دولتی از دو سو در تعقیب میرزا کوچک خان به حرکت در می آید . لشکری از سوی قزوین به الموت و اشکورات به "شوئیل" می آید و از آنجا هدایت و فرماندهی یورش به زیاز ، دیورود و پلام را بر عهده می گیرد . قشون دولتی هم به فرماندهی رضا خان از سمت رحیم آباد به سمت پلام حرکت می کند . درگیری جنگلی ها با قوای دولتی در "دیورود" چند ساعت ادامه یافته و به کشته شدن 7 نفر می انجامد. اما قوای دولتی برای دستیابی به قلعه کوتی می بایست از وایکان تله می گذشتند که گذر از آن تقریبا غیر ممکن بود.

مسیر وایکان تله آنچنان خطرناک است که حتی دو راس قاطر خالی از بار نیز نمی توانند در برخی از قسمت های آن، از کنار همدیگر بگذرند .

میرزا کوچک خان از خونریزی پرهیز داشت، از کشته شدن 7 نفر انسان آزرده خاطر می شود. او از کشته شدن نیروهای ملی (اعم از جنگلی و دولتی) منزجز بودو از رویارویی خونین اهتراز می کرد. به همین دلیل هم دستور عقب نشینی و ترک پلام را صادر می کند . قوای میرزا به 2 دسته تقسیم می شوند . دسته ای به فرماندهی دکتر حشمت به سمت ارتفاعات شمالی سماموس و رامسر می روند . و دسته ی دوم به فرماندهی میرزا کوچک خان از مسیر جور پلام به سمت "بلوردکان" و " سرلیل" حرکت می کنند .
 

میرزا کوچک خان با بررسی اوضاع و شرایط حاکم به خوبی در میابد که با وجود دو لشکر از قوای دولتی در شوئیل و  زیاز ( از جنوب) و رحیم آباد (از شمال) کاملا در محاصره ی قوای دشمن قرار گرفته است . به همین دلیل دستور ترک "پلام" را صادر کرد.

در این روزهای سرنوشت ساز و در این نقطه ی کوهستانی (پُلام) بود  که هم تعداد بی شماری از همراهان میرزا شبانه او را تنها گذاشته و پُلام را ترک می نمایند و هم بخش عمده ای از وجوه نقد و جواهرات همراه میرزا را به یغما می رود . گلایه ها و لحن اعتراض آمیز میرزا کوچک به میرزا علی فریدونی و وثوق عسکری به خاطر دعوت قوای جنگل به پلام دیگر هیچ اثری در تغییر سرنوشت نهضت جنگل نداشت .او پُلام را با مردم بی دفاعش ترک نمود .

رضاخان اهالی پُلام را به همدستی و همراهی با میرزا کوچک خان متهم نموده و خانه های آبادی را به آتش می کشد . میرزا کوچک خان قسمتی از سلاح خویش را در باغی واقع در میان محله پلام مدفون و مخفی ساخت و از طریق ارتفاعات "نفت خانی" و "کجید" بار دیگر روانه ی غرب گیلان می شود .

 

منبع: تاریخ سیاسی شرق گیلان/ خلیل سلیمی
28 کورچ ما سال 1586 گالشی / آرنگ اشکوری ( محمد عباس زاده)
http://www.arangeshkevary.blogfa.com